1. Heim
  2. Special Olympics

Special Olympics

Upplýsingar um Special Olympics samtökin ( SOI)

www.specialolympics.org 

SOI og Special Olympics á Íslandi
Special Olympics samtökin voru stofnuð af Kennedy fjölskyldunni í Bandaríkjunum árið 1968 en það var Eunice Kennedy Shriver sem stofnaði samtökin og leiddi þau í áratugi. Nú er sonur hennar Timothy Kennedy Shriver í forsvari SOI.  Markmið í upphafi var að bjóða upp á íþróttatilboð fyrir  fólk með þroskahömlun og settar voru á fót sundæfingar í garði Kennedy fjölskyldunnar. Rosemary Kennedy var með einhverskonar þroskahömlun og talið er að systir hennar, Eunice hafi þess vegna látið sig varða þessi mál.

Mikil þróun hefur orðið á starfinu sem áður var fyrst og fremst miðað við markhóp iðkenda með þroskahömlun. Nú er mikil áhersla á "Unified" hugtakið þar sem fatlaðir og ófatlaðir æfa og keppa saman.

https://www.specialolympics.org/what-we-do/sports/unified-sports

Viðmið þátttöku hafa gjörbreyst og nú er miðað við að iðkendur hafi einhverskonar ,,learning disability"  þar sem áður var Intelluctual disability. Þetta hefur opnað á ný tækifæri fyrir stóran hóp iðkenda á Íslandi sem um allan heim.
Íþróttasamband Fatlaðra gerðist aðili að Special Olympics samtökunum árið 1989 og hefur síðan þá verið umsjónaraðili samtakanna á Íslandi. Samskipti Íslands og alþjóðasamtaka SOI byggja á kerfisbundnum ákvæðum um skil á árskýrslum og upplýsingum um framkvæmd verkþátta. Starfsemi Special Olympics er rekin af sjálfstæðum samtökum í flestum löndum og í raun er gert skilyrði um slíkt. Ísland sótti um undanþágu frá sérrekstrarformi til að geta samræmt starfsemi Special Olympics á Íslandi því starfi sem var komið í farveg hjá ÍF.  Lögð voru fram ýmis rök um gildi þessa samstarfs í stað þess að koma upp nýjum samtökum á um íþróttir fatlaðra á Íslandi. Niðurstaða varð sú að starf Special Olympics á Íslandi var tengt því starfi sem fram fer á skriifstofu ÍF og verkefni samræmd.  Á sama tíma er Special Olympics á Íslandi sjálfstæð eining gagnvart alþjóðareglum SOI og hvert ár þarf að sækja um endurnýjun umboðs ÍF, að vera umsjónaraðili Special Olympics á Íslandi. 
Íþróttakeppni á mótum Special Olympics er gjörólík því fyrirkomulagi sem ríkir á hefðbundnum mótum.   Yfirleitt fer fram sérstök undankeppni þar sem metið er í hvaða útslitakeppni hver og einn á að vera. Þar þarf að ríkja jafnræði og allir keppa aðeins við sína jafningja.  
Ákveðið jafnræði verður að ríkja og ef árangur í úrslitakeppni er óeðlilega góður miðað við undankeppni getur keppandi átt von á að missa verðlaun sín. Prósenturegla gildir um þann mun sem má vera á frammistöðu í undankeppni og úrslitakeppni. Raðað er í riðla eftir frammistöðu í undankeppni. Í hlaupum og sundi þar sem eru 8 brautir eru valdir 8 bestu í fyrsta úrslitariðil, næst bestu 8 í næsta riðli og svo koll af kolli þannig að mikilvægt er að allir geri sitt besta í undankeppninni og bæti sig ekki of mikið í úrslitariðlinum. Þannig er jafnræði náð og öllum gert kleift að eiga möguleika á verðlaunasæti. Þessi aðferðafræði hefur vakið athygli í pýramídaheimi íþróttanna.

Special Olympics samtökin hafa hlotið leyfi IOC til að nota Olympic í nafn samtakanna en IPC þarf að skilgreina ólympíumót fatlaðra með orðinu Paralympic. Afreksfólk úr röðum fatlaðra tekur þátt í ólympíumóti fatlaðra en keppnisform á Special Olympics leikum byggir á þátttöku allra getuhópa. Mörgum þykir því sem leyfi IOC ætti fremur að hafa verið gefið IPC en SOI.
Hjá SOI þarf að uppfylla ströng skilyrði um umgjörð og skipulag móta hvort sem um er að ræða alþjóðamót, smáþjóðaleika eða landsmót. Fáni leikanna er borinn inn af keppendum, lesinn er sérstakur eiður SOI fyrir keppendur og þjálfara og eldur er kveiktur eins og á ólympíumótum. Allt skipulag þarf að taka mið af reglum SOI og gildir það bæði innan vallar sem utan. Verðlaunaafhending þarf að vera mjög formleg og tónlist er leikin við hverja afhendingu. Hér er um að ræða spennandi vettvang fyrir alla áhugasama íþróttaiðkendur í röðum fólks með þroskahömlun eða sérþarfir. Almennir iðkendur eru fjölmennasti iðkendahópur  íF og þarna hafa skapast tækifæri fyrir þennan hóp til að upplifa glæsilega íþróttaviðburði á vegum Special Olympics International og Special Olympics í Evrópu.
Árið 2000 voru þátttakendur innan Special Olympics International um ein milljón en sett var á fót markvisst átak í þeim tilgangi að fjölda iðkendum um allan heim og árið 2025 eru iðkendur að nálgast 6 milljónir. Áhersla hefur verið lögð á að ná til fátækari landa og að skapa börnum þar tækifæri til íþróttaiðkunar.

Ekki bara íþróttasamtök

Ísland hefur þurft að sinna fjölmörgum verkefnum vegna aðildar að samtökunum, öðrum en þátttöku í íþróttaviðburðu. Þar má nefna samvinnu vegna árlegra skýrslna um heildarskráninga, samvinnuverkefni á sviði félags, mennta og heilbrigðismála og aðstæður daglegs lífs.  Auk þessa eru sífellt að koma upp ný alþjóða og Evrópuverkefni sem Ísland hefur tekið þátt í.  Alþjóðaverkefnið LETR er samstarfsverkefni Special Olympics samtakanna og lögreglunnar og Ísland hóf þátttöku í því verkefnið árið 2013.

YAP  (Young Athletes) https://resources.specialolympics.org/sports-essentials/young-athletes

er verkefni sem miðar að því að efla hreyfifærni barna með sérþarfir en verkefnið hófst á Íslandi 2015. Ísland hefur hafið innleiðingu verkefna sem byggja á "unified" keppni fatlaðra og ófatlaðra og sent keppendur í ,,unified" keppni á heimsleika. 

Árið 2024 hófst innleiðing á nýju verkefni ,,Unified Schools" sem felur í sér samstarf við skóla á öllum skólastigum. 

https://www.specialolympics.org/what-we-do/youth-and-schools/unified-schools

Evrópudeild Special Olympics
Í Brussel og Írlandi eru skrifstofur sem sjá  um verkefni Special Olympics í Evrópu og starfsfólk þar er tengiliður alþjóðasamtakanna við Evrópulönd. Áhrif Evrópu á uppbyggingu alþjóðasamtakanna hafa verið töluverð og lýðræði hefur aukist, sérstaklega á síðustu arum varðandi ákvarðanatöku og verkefnaval.
Fjórir Evópufulltrúar eru starfandi og er fulltrúi Vestur Evrópu umsjónaraðil og tengiliður við Ísland. 
Sérstakt Evrópuráð, EELC ( European Leadershiop Council) er starfandi innan alþjóðasamtakanna, en hlutverk fulltrúa þess er m.a. að sinna ákveðnum málum sem upp koma innan Evrópu, auk þess sem hver fulltrúi hefur umsjón með ákveðnum löndum innan samtakanna. Ísland átti fulltrúa (AKV) í Evrópuráðinu árin 2001 – 2008 en hlutverk hans var m.a. að vera tengiliður SOI og SOE við starfsemi Special Olympics á Norðurlöndunum.  Norræn nefnd framkvæmdastjóra Special Olympics hefur verið starfandi frá 2013 og fulltrúi Íslands (AKV)  hefur gegnt formennsku þar frá upphafi.  

Framkvæmdastjórar Special Olympics, National Director í hverju landi  samstarfsverkefnum Evrópulanda, s.s. að sækja Evrópuráðstefnu sem haldin er annað hvert ár. Einnig eru haldnar sérráðstefnur fyrir þá sem gegna stöðu Sport Director eða íþróttastjóra í hverju landi. Samkvæmt reglum SOI er valið í hlutverk íþróttastjóra í hverri grein og þessir aðilar eru tengiliðir við Sport Director og National Director og veita m.a. faglega ráðgjöf varðandi framþróun greinarinnar.

Stjórn Special Olympics á Íslandi er samsett skv. ákveðnum reglum um val í stjórn þar sem hlutverk er afmarkað fyrir hvern og einn. Stjórn Special Olympics á Íslandi hittist reglulega og í tengslum við stærri verkefni, tekur fyrir málefni Special Olympics og kynnir þau stjórn ÍF.  Einnig staðfestir hún val keppenda á heims og Evrópuleika í samráði við stjórn ÍF, íþróttagreinarstjóra og þjálfara aðildarfélaga ÍF. Val keppenda fer þannig fram að aðildarfélög ÍF fá að tilnefna keppendur, þá með áherslu á framfarir, mætingu, félagslega hegðun og atriði sem varða annað en beinan árangur. Þetta gefur öllum tækifæri á að vera tilnefndir.

Sífellt fleiri greinar eru að þróast innan Special Olympics á Íslandi en hefðin hefur verið sú að óskað er eftir samstarfi til að fá kvóta í nýjum greinum á heimsleikum Special Olympics og þannig er stuðlað að því að æfingar hefjast í nýjum greinum  Þessi leið hefur virkað vel og skilað sér beint til iðkenda og aðildarfélaga ÍF

Skipulag starfsins á Íslandi hefur verið í sama formi frá upphafi, tengt starfi Íþróttasambands fatlaðra en ákveðin verkaskipting er á skrifstofu IF.   Á öðrum Norðurlöndum hefur starf Special Olympics átt erfitt uppdráttar, verið tímabundið hluti af starfi íþróttasambanda og tímabundið sjálfstæð eining en síðustu ár hefur formið þróast í þá átt að flest Norðurlönd hafa nú Special Olympics, tengt öðru íþróttastarfi fatlaðra.